DVD Oynatmak İçin Gerekenler

       i.   Yazılım : Öncelikle, hiç bir DVD yazılımının dört dörtlük olmadığını söylemeliyim. Yavaş yavaş DVD yazılımlarının sayısı artmasına rağmen, SoftDVD'nin bir tür emekleme döneminde olduğu söylenebilir. Denediğim DVD yazılımlarının hem ortak hem de kendilerine özgü değişik kusurları ve eksiklikleri her zaman olmuştur ve olacaktır da. Bazıları gerçekten sinir bozucu olabilirken bazıları ise kabul edilebilir sınırlar içinde olacaktır. Kullanıcılar sorunlarını daha çok kare atlamasız DVD oynatımlarında yaşamaktadırlar. Ekran kartınız, siz "Şu DVD oynatımına bir el at" dediğinizde size "Ben bu işlerden anlamam. CPU Dayım ne güne duruyor?" diyorsa; o zaman bildiğiniz bütün duaları okuyup işlemcinizin bu işten yüzünün akıyla çıkması için ümit etmekten başka yapabileceğiniz bir şey yok. Allahtan, devamlı şikayet ettiğimiz süper hızlı teknolojik gelişme bu sefer yüzümüzü güldürüyor; çünkü çoğumuzun kullandığı işlemci ve güçlü bir ekran kartıyla pek şikayetçi olmayacak ölçüde DVD oynatabiliriz. Tabii, burada şikayetten kastımız kare atlamaları ve görüntüdeki bozulmalar.

       ii.  İşlemci Faktörü : Bu işte ekran kartı çok önemli diyoruz ama hepiniz kuşkusuz önce "işlemcim yeterli mi" diye soracaksınız. Şöyle diyelim: Diğer şartlar uygunsa PII 233 bile yeterli (daha altını asla düşünmeyin); değilse PIII 450 bile yetersiz. Şöyle ki: Donanımdan DVD destekli bir ekran kartınız var (aşağıda sıralıyoruz), çok fazla CPU gücü tüketmeyen bir SoftDVD yazılımınız var. İşte o zaman PII 233 size yeterli. Ama nispeten güçlü işlemciye sahip ekran kartınız olsa da (Voodoo gibi) DVD konusunda özel bir destek içermiyorsa, bazı SoftDVD yazılımlarını çalıştırmanız bile mümkün olmadığı gibi, çalıştırsanız da PIII seviyesinde bir işlemci bile kare atlamalarını önlemeyebilir. Aynı şekilde DVD destekli ekran kartına sahip olsanız bile, DVD yazılımınız bu ekran kartını "DVD destekli" olarak tanımıyorsa ve çok CPU gücü kullanıyorsa, yine PIII bir işlemci yetmeyecektir. Bunun yanı sıra yine işlemcinin rol oynadığı, görüntü kalitesi ile ilgili "de-interlacing hair" adı verilen bir mesele var ki, bu konu ile ilgili bilgiyi verilmiştir.

      iii.  Diğer Faktörler ve SoftDVD Yazılımları : Hakkını vererek DVD izlemek için CPU dışında gereken diğer önemli elemanlar ise ekran kartı, bellek, ses kartı ve tabii ki DVD sürücü. Bugünlerde 128 MB bellek öneriyoruz ama 64 MB bellek ve en az 2X DVD sürücü yeterli. Tabii artık 4X altında DVD sürücüleri pek bulamazsınız. DVD'lerde ses kalitesi 48KHz seviyesinde olduğundan bunu destekleyen bir ses kartı az da olsa bir fark yaratabilir. Son olarak, en az 16 MB bellekli AGP bir ekran kartı tavsiye ederiz çünkü DVD filmlerin hemen hepsi widecreen formatında ve bu da 1024*768 veya daha üstü çözünürlük kullanmanız gerektiği anlamına geliyor ve geriye kalan bellek DVD yazılımına yetmeli. DVD yazılımları, ekran kartının belleği yettiği sürece, MPEG-2 kartlar gibi yüksek çözünürlüklerde çalışabilirler. AGP diyoruz çünkü DVD yazılım firmaları AGP'nin PCI'ya göre %30 daha hızlı olduğunu söylüyorlar. Benim gözlemlerim de bu yönde. Çoğu DVD yazılımı, DVD olayına yabancı kimselerin ne gibi hikmetler barındırdığını anlamadığı pek çok ayarla dolu ve bu ayarlara dokunmayıp olduğu gibi bırakmak ne yazık ki her zaman en doğru karar olmayabiliyor. Yani kolaya kaçarsak DVD'leri hiç fark etmeden mümkün olduğundan daha az performanslı, daha düşük kaliteli ve daha sorunlu izleyebiliriz. O yüzden, bu ayarların ne anlama geldiğini bilmekte fayda var. İsterseniz incelediğimiz bütün yazılımlarda ortak olan bir özellikten bahsedelim. (Yazılımlara özgü ayarları kendi başlıkları altında bulabilirsiniz.)

     iv.   De-Interlacing Hair : De-Interlacing Hair'in, ara taramalı bir videonun ara taramasız (Non-Interlaced) bir ortamda oynatıldığında hareket halindeki nesnelerin etrafında çıkan çizgiler olduğunu söyleyebiliriz. Monitörümüzden Non-Interlaced, televizyonumuzdan ise Interlaced görüntü aldığımızı söylersek bu durumla sadece bilgisayarımızda DVD seyrederken karşılaşacağımız anlaşılır. Bu yazıyı okuyanların, bilgisayarlarında DVD izlemek istediğini veya izlediğini varsaydığımızdan bu konunun biraz daha üstüne gitmek istiyoruz. Aslında, DVD'ye basılan Hollywood filmleri sinema için çekildiğinden bu filmlerde De-Interlacing Hair görmeyiz. Öte yandan, DVD üzerindeki konser kayıtlarında ve son zamanlarda sıklaşan - filmin orijinal formatının yanı sıra - DVD'ye konulan 4:3 formatında (normal TV formatı) buna sıkça rastlarız. DVD izleme keyfini büyük ölçüde azaltan bu baş belasından kurtulmak için daha güçlü bir işlemci ve doğru yazılım gerekli. Yazılım ile veya bazı ekran kartı işlemcileri ile bu kusur düzeltilebiliyor ama saf yazılım ile bunu alt etmeyi düşünüyorsanız, minimum 400 MHz bir CPU gerekiyor. Minimum gereksinimleri tutmadığımızdan 450 MHz daha uygun olur diye düşünüyoruz. Hemen suratınızı asmayın. Belki ekran kartınız DVD oynatımına yardımcı olacaktır. Böylece, daha düşük işlemciler ile DVD keyfini yaşayabilirsiniz. Hangi grafik işlemcilerin DVD oynatımında yardımcı olduğunu aşağıda "Ekran Kartları İle Donanım Destekli DVD" başlığında okuyabilirsiniz.

Donanım Destekli DVD

Hiç düşündünüz mü; aldığınız ekran kartının grafik işlemcisi DVD oynatımına ne ölçüde destek veriyor? Gerçekten işe yarıyor mu yoksa söylenenler sadece pazarlama taktiğinden mi ibaret? Bu sorulara cevap arıyorsanız dış dünyayla bağlantınızı tamamen koparıp yazıya konsantre olun çünkü hepsi cevaplanacak. Donanım destekli DVD'nin ekran kartları tarafından nasıl sağlandığını daha iyi anlayabilmek için işin teknik kısmına girmemiz gerekiyor. Hardware Motion Compensation, IDCT, Planar-To-Packed Conversion ve Hardware Sub Picture Blending gibi terimler gerek ekran kartı üreticileri tarafından gerekse DVD yazılımların readme veya help dosyalarında kullanılıyor ama çoğu kullanıcı bir şey anlamıyor. Üzülmeyin, artık anlayacaksınız. Elimden geldiğince sade bir dille ve tercih etmeniz gereken sırayla açıklayacak olursam 5 maddede toplayabilirim.

1.      IDCT (Inverse Discrete Cosine Transform) : Videolar MPEG-2 formatında sıkıştırılırken belli işlemlerden geçiyor. Siz de filmleri izlemek için bu sıkıştırılmış veriyi çözüyorsunuz. İşte bu özellik,,verinin sıkıştırılmasında uygulanan bir işlemi tersine çeviriyor. Eğer bu işlemi ekran kartınız yapıyorsa işlemciniz DVD yükünün %70’i kadar rahatlıyor. Şimdilik sadece iki grafik işlemci IDCT destekli: Rage 128 ve Sis6326.

2.      Hardware Motion Compensation : IDCT'den sonra ikinci en iyi yöntem. DVD çözmede işin yarısını yapabiliyor. Motion Compensation (ve IDCT), DVD çözümünde ekran kartınız yapmasa da ekran kartı işlemciniz tarafından yapılan bir işlem. Bu sayede CPU rahatlıyor. Grafik işlemcilerde yaygınlığı daha fazla ve günümüzdeki CPU'lar ile birlikte DVD izlemede yaşadığımız performans sorunlarını çözmek için yeterli. Eğer DVD izlemek sizin için önemliyse ekran kartı alırken IDCT`den sonra en azından bu özelliğin olmasına dikkat edin. Hardware Motion Compensation yeteneği olan grafik işlemciler: Savage 3D, Savage 4, Rage 128, Rage Pro ve Sis6326. IDCT yapanlar Hardware Motion Compensation da yapıyor. İşin aslı, IDCT'nin kurtardığı %70'in %50'si Motion Compensation'dan geliyor. Yani HMC+IDCT'ye kısaca IDCT deniyor. Bir avantajı : kullandığınız DVD yazılımı IDCT'nin ne olduğunu bilmese bile Motion Compensation ile avunabiliyorsunuz.

3.      Sub Picture Blending : Bu özellik TNT işlemcilerde yazılım yoluyla kullanılabiliyor fakat TNT2 işlemciler donanımdan bu işi yapabiliyor. TNT2'nin ilk duyurulduğu zamanlarda Motion Compensation özelliği olduğu söyleniyordu. Sonra her ne olduysa vazgeçildi. DVD izleyen ve TNT2'yi bekleyenler açısından hoş bir durum değil tabii. Her neyse, "Sub Picture" altyazı anlamına geliyor. Sıradan bir DVD'de altyazının %5 gibi bir işlemci gücü kullanımı farkı yarattığı düşünülürse çok işe yarayan bir özellik olmadığı söylenebilir ama De-Interlacing gerektiren DVD'lerde altyazının %25'e kadar tüketim potansiyeli olduğundan bazen işe yarayabilir.

4.      Planar-To-Packed Conversion : Bu özelliği en fazla Voodoo 3 öne çıkardı çünkü 3dfx'in verdiğini iddia ettiği donanım DVD desteğinin başlıca oyuncusuydu. İşin aslı şu: Bu işlem Color Space Conversion denilen bir özelliğin bir parçası ve dikkat ederseniz çoğu yeni ekran kartında bunun mevcut olduğunu görebilirsiniz.3dfx'in başlıca rakibi olan NVidia'nın TNT/TNT2 kartlarında da bu özellik mevcut aslında ama DVD'nin hızına etkisi çok küçük olduğundan onlar bu kadar öne çıkarmadılar. Donanım destekli DVD'nin sadece IDCT ve Motion Compensation ile olduğu kabul görmüştür ama bazı ekran kartı üreticileri kendi kurallarına göre oynuyorlar. Voodoo 3'te veya TNT2'de gerçek bir donanım DVD desteği yok. Birtakım yollarla DVD oynatımını hızlandırıyorlar ama "donanım" denmesi için gerekli olan Motion Compensation veya IDCT'den yoksunlar.

5.      Horizantal & Vertical Scaling : X & Y Scaling olarak da geçer, aldanmayın. Videolarımız (ve DVD) orijinal boyutlarında ekranımıza tam oturmazlar ve onları büyüterek tam ekran olmalarını sağlarız. Grafik işlemci bu işte ne kadar başarılıysa büyüyen videodaki kalite kaybı o kadar az olur. Donanım DVD desteği veren ekran kartları genelde bu işte başarılıdır çünkü Horizantal ve Vertical Scaling iyi yapılmazsa diğer özellikleri koymanın anlamı kalmaz. TNT'nin bu işte pek başarılı olmadığı söyleniyor. Yalnız, sadece DVD için geçerli olabilir bu, çünkü MPEG-1 oynatımında bir eksiğini görmedim. Bu tezi desteklemek mümkün. WinDVD, bu özelliği kapatmadığınız sürece bu işlemleri yazılım yoluyla yapıyor. TNT işlemcili ekran kartımla WinDVD sayesinde daha iyi görüntü kalitesi yakalamamın nedeninin bu olduğuna inanıyorum.

Bob & Weave

Bob & Weave yukarıda bahsi geçen De-Interlacing ile yakından alakalıdır. İşin teknik yönüne fazlaca girmeden açıklamak gerekirse videonun ekranda gösterilmesinde kullanılan iki farklı yol olduğu söylenebilir.

DVD filmler daha çok Weave kullanır çünkü Bob'dan daha kalitelidir. Ayrıca, Weave olan videoları bilgisayarımızda oynattığımızda De-Interlacing Hair görmeyiz. Diğer taraftan, TV için çekilen diziler, filmler, konserler ve bazı DVD'lerde mevcut olan 4:3 versiyonların bir kısmı Bob formatındadır ve bunları bilgisayarda oynattığımızda De-Interlacing Hair karşımıza DVD izleme keyfimizin katili olarak dikilir. İlginçtir ki bilgisayarlarında DVD izleyen kullanıcılar ellerine pankart alıp protesto yapmaya fırsat bulamadan DVD yazılımı üreten firmalar değişik yollarla bu sorunun üstesinden gelmeyi başarmışlar. Cinemaster ve WinDVD ile başarılı sonuçlar alınırken PowerDVD ve XingDVD kullanıcıları hayal kırıklığına uğratmıştır.

Cyberlink'in ve Xingtech'in neden böyle bir karar verdiklerini anlamak aslında hiç de güç değil. Gerçek Bob De-Interlacing güçlü bir sisteme ihtiyaç duyuyor. Hatta gerekmediği duruma göre azımsanmayacak kadar daha fazla güç gerektiriyor. Bu ikilemi pek çok sektörde görüyoruz aslında. Daha fazla kullanıcıya hitap etmek (diğer bir deyişle daha çok satmak) adına bazı ödünler verilir. İşte PowerDVD ve XingDVD için minimum gereksinimlerin düşük değerlerle ifade edilmesinin daha çok kullanıcıyı etkileyeceği düşünülerek verimsiz bir yol seçilmiş. Haksız da sayılmazlar hani. Çoğumuz düşük talepleri olan yazılımları tercih ederiz ama sistem gereksinimini azaltmak için nelerin feda edildiğini bilsek herhalde üreticilere kızardık. Neyse, kaç cümledir "verimsiz" yöntemden bahsedip duruyorum ve sizin de "Anlat artık anlatacaksan" dediğinizi duyar gibiyim.

Efendim, hem PowerDVD'de hem de XingDVD'de Bob ve Weave seçenekleri var. De-Interlacing efektini gördüğünüzde Bob moduna alırsanız efektin kaybolduğunu ama aynı zamanda görüntü kalitesinin de bariz bir biçimde düştüğünü görüyorsunuz. Ekstra güç gerektirmeden bunun nasıl başarıldığını anlatmak isterdik ama kafanızın karışması veya uykunuzun gelmesi riskini göze alamadığımızdan bu konuda XingDVD ve PowerDVD'nin benden kırık not aldığını, Cinemaster ve WinDVD'nin ise iyi not aldığını söylemekle yetineceğim.

Grafik İşlemciler

Gelelim DVD oynatımında aktif rol alan grafik işlemcilere. Şöyle bir sıralarsak : SiS6326, ATI Rage Pro, ATI Rage 128, S3 Savage 3D, S3 Savage 4. Bunun yanında Intel Whitney/Portola, NeoMagic NMG5 ve ST Riva128DV de bu kategoride ama bu grafik işlemciler pek yaygın olmadığından üzerlerinde durmayacağız. Ekran kartları DVD oynatımında iki farklı etkiye sahip. Yasıkıştırılmış veriyi çözme işlemindeişlemciye aktif olarak yardım ediyorlar ya da sadece DVD oynatımının gerçekleşmesi için gereken CODEC'leri (sıkıştırma-çözme formatları) destekliyorlar. Ekran kartı sürücü paketinde CODEC modülleri yer alıyorsa, DVD oynatımı gerçekleşiyor ama hızını ve kalitesini belirleyen faktör; işlemci performansı oluyor.

Burada, DVD'ler ile ilgili bir noktaya parmak basmam gerekiyor. DVD'ler 6 ayrı bölge kodu taşıyabilmelerinin yanısıra 2 tane de farklı formatta karşımıza çıkıyorlar. Amerika ile Japonya'nın kabul ettiği NTSC ve dünyanın geri kalanında kullanılan PAL. Ben olaya daha çok DVD açısından yaklaşıyorum ama TV'ler için de durumun aşağı yukarı aynı olduğunu bilin. Mesela saniyedeki kare sayısı ve satır sayısı. NTSC DVD'ler 720*480 çözünürlükte saniyede 30 kare hızında oynuyor ve 525 satıra sahip. PAL DVD'ler ise 720*576 çözünürlükte 25 kare/saniye olarak 625 satırla daha üstün görünüyor. Pek çok kişinin iddia ettiğinin aksine oyunlarda 24 kare/saniye üstü bir fark yaratırken NTSC ve PAL filmler arasında bir hız farkı görmedim. Yani, 25 kare/saniye yeterli bir değer. Bunun yanında, PAL filmlerin satır sayısının ve çözünürlüğün daha fazla olması nedeniyle daha iyi görüntü kalitesine sahip olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Öte taraftan, her güzelin bir kusuru vardır kuralı aklıma geldi ve kusur aramaya başladım. Sonuç: PAL filmler daha fazla güç gerektiriyor. Örnek vermek gerekirse, izlediğimiz bir NTSC film işlemciyi %40 ile %50 arası meşgul ederken PAL formatındaki başka bir film %60 ile %70 arası değerlerde dolaştı. Bu da demektir ki Türkçe altyazı için Türkiye'den aldığımız 2. bölge filmler (PAL) için Amerikalılarınkinden daha güçlü bilgisayarlara sahip olmamız gerekiyor. Buyrun bakalım, bilgisayar terfisi yapmak için bir sebep daha çıktı. (Aklımıza gelmişken, donanım DVD destekli ekran kartı veya MPEG-2 kartı olmayan kullanıcıların yeni kabusunu belirledik: PAL formatında Bob De-Interlacing isteyen DVD'ler.)

Şimdi, bu kadar teknik bilgi kafamızı karıştırdı diyorsanız, konuyu hemen toparlayalım: PII 350 veya Celeron 366 işlemci, yukarıda sıraladığımız işlemcilere sahip bir ekran kartı, ve uygun bir SofDVD yazılımı MPEG-2 kart olmadan DVD seyretmek için ideal olur.

AC3 Ses Tekniği

AC3 veya Dolby Digital, özellikle filmlerde çeşitli yönlere kaydedici cihazlar konarak seslerin 5 ayrı kanaldan kaydedilmesi, bunun 0 ve 1'ler halinde sayısal olarak işlenmesi ve dijital olarak şifrelenmiş bu sesin yine AC3 destekli cihazlar yardımı ile 5 kanala (yani 5 hoparlöre), aynı kaydedildiği gibi dağıtılması teknolojisine verilen addır. Bu durumda, arka sol taraftan bir köpek havlama sesi gelmesi isteniyorsa bu şekilde kaydedilir ve hoparlörlere bu şekilde verilir; biz de kendimizi o ortam içindeymiş gibi hissederiz. PC'nizde AC3 bir sisteme sahip olmak için gerekenler şunlardır:

                                 i.    5+1 kanallı ve AC3 çözücülü bir hoparlör seti :Bu tür bir sistem ön sol, ön sağ, arka sol, arka sağ ve merkez olmak üzere 5 hoparlör ve bir subwoofer'dan oluşur. Bu tür sistemlerde subwoofer genelde amfi ve AC3 çözücü görevi de görür. PC'ler için piyasada bu tür bildiğimiz bir tek Cambridge Desktop Theater 5.1 hoparlör seti var; PC'lerde de kullanabilen AC3 müzik seti hoparlörleri olabilir elbette. Ancak 4+1 hoparlörlü sistemler, Surround veya Dolby Pro Logic sistemler AC3 değildir, başka teknolojilerle aynı efekti sağlamayı hedefler ama merkez hoparlör veya dijital ses ayrıştırma olmadığından elde edilen "çevresel etki" AC3 kadar iyi olmaz. AC3'ün etkisini artırmak için 5+1 sistemlere iki hoparlör (kolon) daha eklenerek oluşturulmuş 7+1 sistemler de vardır.

                               ii.      S/PDIF çıkışı :Sony/Philips Digital Interface'in kısaltması olan S/PDIF, MPEG-2 kartlarında ve bazı ses kartlarında vardır. 5+1 AC3 hoparlör sistemleri bu çıkışa bağlanır. Doğrudan MPEG-2 kartına bağlanırsa, DVD oynatıcı yazılım da destekliyorsa sorunsuz AC3 ses elde edilir. Ancak ses kartlarında bazı noktalara dikkat etmek gerekir. Örneğin AC3 desteği olduğu bilinen Diamond Monster MX-300 kartlar üzerinde doğrudan S/PDIF çıkışı yoktur; bu karta takılan MX-50 kodlu bir add-on I/O kart üzerindeki S/PDIF çıkışı ile sağlanır. Aynı şekilde Creative SoundBlaster Live Value'da S/PDIF yoktur, Live! modelindeki I/O kart üzerinde vardır. SB Live! ses kartı S/PDIF çıkışa bu şekilde sahip olmasına karşın, kart şimdiye dek AC3 desteği içermiyordu. Geçen ay çıkarılan LiveWare 2.0 ile bu desteğin sağlandığı ama yararlanabilmek için Creative'in SoftPC-DVD adlı bir DVD oynatma yazılımı sunacağı belirtiliyor.

                              iii.     AC3 destekli DVD yazılımı :DVD oynatmak için kullandığınız yazılımda da AC3 desteği olması ve bunun işaretlenmesi gerekmektedir.

Bütün bu şartları biraraya getirmenin güçlüğünün farkındayım. Ancak yakın gelecekte AC3 sistemlerin yaygınlaşacağını söyleyebilirim.

4+1 Hoparlör Setinin AC3'ten Farkı

Diyelim ki Four Point Surround (FPS1000) veya FPS2000 Digital gibi dört kolon bir subwoofer'dan oluşan bir müzik setiniz ve SB Live! gibi iki line-out çıkışı (ön ve arka hoparlör çiftleri için) olan bir ses kartınız var. Sesleri Dolby Digital 5.1 olarak kaydedilmiş bir DVD film seyrediyorsunuz. Bir sahnede bu dijital kayıt, havlayan köpek sesi sol ön hoparlörden, korna sesi merkezden, müzik sesi arka sol ve sağdan gelecek şekilde yapılmış olsun. Tümüyle AC3 destekli donanım ve AC3 destekli bir DVD yazılımı ile bunu aynen kaydedildiği gibi alırsınız.

4+1 hoparlör ve SB Live! ile bazı sapmalar oluyor. Örneğin normalde tek kanaldan (kolondan) verilen ses duruma göre iki, üç, dört kanaldan birden gelebiliyor. Nasıl geleceği kullandığınız DVD yazılımına ve SB Live'de CMMS (Creative Multi Speaker Surround - Movie Mode) ayarını açıp açmadığınıza bağlı olarak değişebiliyor. 5 yerine 4 kolon olduğundan merkez kolon efekti sol ve sağ ön kolonlar kullanılarak verilebilir ama en iyi ihtimalde bile başka kolonlardan da ses geliyor. Bu konuda SB Live! ve ATIDVD 3.1 kullanılarak yapılmış bir araştırma http://windoms.sitek.net/~freeuser/ac3.html adresinde yer alıyor.

Wide Screen

Çoğu DVD filmi 16:9 ölçülerinde WideScreen formatında oynatılır. TV'miz yoksa, PC monitöründe üstten, alttan siyah boşluklarla izleyeceğiz. Ancak bazı DVD'lerde 16:9'a karşılık gelen 1.85:1 ölçüsü verilmişken, bazılarında 2.35:1 veriliyor. Normal TV'ler ve monitörler 4:3 ölçüsünde, yani eni 4, boyu 3 birim uzunlukta (1.33:1 de diyebiliriz). 1953'ten önce yapılan çoğu film de bu boyuttaydı. 50'lerde TV popüler olmaya başlayınca film yapımcıları insanları tekrar sinemaya çekebilmek için daha fazla görüntü zenginliği sunmak istediler ve "sinemaskop", yani geniş formatlı (enli) filmleri yapmaya başladılar. (Genel kültür notu: İlk sinemaskop film, 53 yapımı, Victore Mature'un oynadığı The Robe'dur.)

Hemen ardından vistavision, panavision, technovision, MGM camera 65, super 35, cinerama gibi çeşitli yapımcı firmaların kullandığı diğer "geniş format" filmler geldi. Bunların ölçüsü 1.66:1'den 2.8:1'e kadar değişiyordu. Bugün bu iş biraz daha standartlaştı: Sinemada artık 1.85:1 (16:9) normal format, 2.35:1 (yaklaşık 21:9) geniş (widescreen) format olarak adlandırılıyor. Ama ne yazık ki çoğu TV ve PC monitörü hala 4:3 boyutunda. (Elsa'nın 16:9 PC monitörleri var, haberiniz olsun.)

TV filmleri doğal olarak 4:3 boyutunda çekiliyor ve sorun yaşamıyoruz. Ancak sinema filmlerini 4:3 oranındaki TV'lerde seyrederken ya sol ve sağdan kırpık seyrediyoruz, ya da "letterboxing" adı verilen yöntemle kırpılmadan ama üstten ve alttan boşluk bırakılarak seyrediyoruz. (Örneğin Ben Hur filmi, en geniş formatlardan biriyle çekilmiştir; ya filmin yarısını seyretmiyoruzdur, ya da çok dar seyrediyoruzdur!)

Eh, DVD filmler de normal sinema formatında (1.85:1) veya widescreen (2.35:1) çekildikleri için, her ikisi de bizim 1.33:1'lik monitör ve TV'lerimize uymuyor; ya sol ve sağdan kırpık oluyor, ya da - letterboxing yöntemiyle - dar. 16:9 TV'miz varsa, normal sinema formatında çekilmiş filmler ekrana tam oturuyor, widescreen filmler yine bir ölçüde dar oluyor veya tam ekran ama kenarlardan biraz kırpık oluyor. Bakalım 2.35:1 TV'ler de çıkacak mı?

DVD yazılımlarında pan-scan seçeneği varsa bu seçenek kırpık seyretmeyi dar seyretmeye yeğlerim diyenler için. "Keep aspect ratio" kapama seçeneği varsa bu, uzun seyretmeyi dar ve kırpık seyretmeye yeğlerim diyenler için. Ama asla hem ekrana tam otursun, hem düzgün görünsün diye bir seçenek olamaz, monitörlerimiz ve TV'lerimiz sinema perdesi gibi geniş değil.

Peki ekrana tam oturan DVD filmlere ne demeli? Dedik ya, onlar baştan kırpılmış, o yüzden tam oturuyor; filmin orijinali aslında daha geniş. Ama bazı DVD'lerde hem kırpık hem geniş ve dar (widescreen) format birlikte sunuluyor. Sorun çözülecek gibi değil, bari isteyen istediğini seçsin...

Macrovision